انتخاب سیستم اعلام حریق از جمله سیستم اعلام حریق آدرس پذیر یا سیستم اعلام حریق متعارف و یا دیگر انواع آن به سازه ساختمان، هدف و کاربری ساختمان و قوانین حاکم بستگی دارد. اجرای سیستم اعلام حریق در ساختمان های جدید یا بازسازی شده، عبارت است از کنترل موضعی ساختمان و دستورالعملهای مربوطه که در بخش ساختمان های جدید یا بازسازی شده ارائه شده است.

قبل از هر چیزی خدمت مخاطبین عزیزعرض میکنیم که این مقاله در خصوص سیستم اعلام حریق و همچنین استانداردهای بین المللی و معتبر بوده که مبدا و محور استانداردهای داخلی نیز می باشد.

در ادامه با ایمن یار همراه باشید:

تمامی ساختمان‌های موجود به جز منازل مسکونی، مشمول اصلاحیة تنظیم مقررات (ایمنی حریق) سال 2005 بوده و فرد مسئول، همانگونه که در مقررات تعریف شده است، باید احتمال وقوع حریق را ارزیابی کند. FRA استاندارد انگلیسی مناسب را به منظور ارائه یک راهکار مناسب و کافی برای اماکن، انتخاب می کند. بدنه اجرایی خدمات حریق و نجات و سازمان انجمن ها و دولت محلی (DCLC) تعدادی دستورالعمل را برای املاک مشمول RR(FS)O منتشر کرده اند. این دستورالعمل از آن جهت اهمیت دارد که هیچ یک از قوانین، اطلاعات دقیقی در خصوص نوع سیستم مورد نیاز نمی دهند، اما این دستورالعمل معمولاً استانداردهای انگلیسی مناسبی را ارائه می کند. استاندارد اصلی سیستمهای اعلام حریق عبارت است از BS5839 pt1:2017.
این دستورالعمل شامل توضیحات مختصری در مورد اجزاء اصلی یک سیستم اعلام حریق است. نکاتی که باید مد نظر قرار گیرند جهت تأکید بر مواردی است که لازم است در حین طراحی و تعیین مشخصات اجزاء سیستم لحاظ شوند.
موضوع این متن، بررسی مفصل جزئیات انواع مدارهای مختلف یا بحث در خصوص برتری های نسبی آنها نیست.

انواع سیستم اعلام حریق

سیستم های اعلام حریق لزوماً بر مبنای اصول مشابهی عمل می کنند. اگر یک دتکتور، دود یا گرما را تشخیص دهد یا فردی، شیشه اعلام حریق دستی را بشکند، بلندگوهای سیستم اعلام حریق به کار می افتند تا به افراد داخل ساختمان اخطار دهند که ممکن است ساختمان آتش گرفته باشد و باید تخلیه شود. همچنین این سیستم می تواند از طریق تجهیزات سیگنال دهی از راه دور به ایستگاه مرکزی آتش نشانی، اعلام حریق کند.
می توان سیستم های اعلام حریق را به چهار دسته تقسیم کرد:

سیستم های اعلام حریق متعارف (مرسوم)

سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر آنالوگ

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

سیستم های اعلام حریق بی سیم یا وایرلس

سیستم اعلام حریق متعارف (مرسوم) Conventional Fire Alarm System

در یک سیستم متداول اعلام حریق، تعدادی شستی اعلام حریق و دتکتور به یک پنل کنترل سیستم اعلام حریق در نواحی مختلف، متصل می شوند. یک ناحیه عبارت است از یک مدار و عمدتاً برای هر طبقه یا منطقه آتش باید یک مدار، سیم کشی شود. پنل کنترل اعلام حریق دارای تعدادی لامپ برای هر ناحیه است. دلیل تعریف نواحی متعدد، ارائه یک تصور کلی در مورد مکانی است که آتش سوزی رخ داده. این موضوع برای آتش نشان و البته مدیریت ساختمان حائز اهمیت است. دقت در تشخیص مکانی که آتش از آن شروع شده، به تعداد نواحی تعریف شده در پنل کنترل و تعداد مدارهای سیم کشی شده در ساختمان بستگی دارد. پنل کنترل حداقل به دو مدار بلندگو متصل است که می تواند شامل زنگ ها، بلندگوهای الکترونیکی یا دیگر تجهیزات صوتی باشد. انتهای هر مدار به یک دستگاه متصل است که برای پایش مورد استفاده قرار می گیرد.

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

اصول شناسایی در یک سیستم قابل آدرس دهی، مشابه سیستم های مرسوم است، بجز آنکه پنل کنترل می تواند دقیقاً تعیین کند که کدام دتکتور یا شستی اعلام حریق، شروع به آژیر زدن کرده است. مدار دتکتور، به شکل حلقه، سیم پیچی می شود که حداکثر تا 99 دستگاه می توانند به هر حلقه متصل شوند. دتکتورها لزوماً دتکتورهای متداول با یک آدرس تعبیه شده در آنها هستند. آدرس هر دتکتور توسط دیل سوئیچ ها تنظیم می شود و پنل کنترل، برای نمایش اطلاعات مورد نیاز در زمانی که دتکتور عمل می کند برنامه ریزی می شود. دستگاه های اضافی دیگری که می توانند به مدار متصل شوند تنها برای شناسایی بکار می روند، بدین معنا که امکان تشخیص بسته شدن یک سوئیچ نرمال باز، مثل سوئیچ جریان آب پاش و باز شدن یک سوئیچ نرمال بسته وجود دارد. دقیقاً مشابه سیستم های مرسوم، بلندگوها به حداقل دو مدار بلندگو متصل هستند. ماژول های ایزوله سازی با اتصال به حلقه یا حلقه های دتکتور به منظور تقسیم بندی حلقه جهت اطمینان یافتن از آنکه یک اتصال کوتاه یا خطا تنها بخش کوچکی از سیستم را مختل می کند استفاده می شوند.

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر آنالوگ

سیستم های اعلام حریق آنالوگ با قابلیت آدرس دهی غالباً تحت عنوان سیستم های اعلام حریق هوشمند شناخته می شوند. انواع مختلفی از سیستم های آنالوگ در دسترس است که بر اساس نوع پروتکلی که از آن استفاده می کنند تشخیص داده می شوند. دتکتورهای آنالوگ استاندارد موجود، می توانند سیگنال های خروجی تولید کنند که تنها مقدار پدیده های شناسایی شده را نشان می دهند. تصمیم در خصوص اینکه آیا این سیگنال، اعلام آتش، خطا، هشدار اولیه یا چیز دیگری است به عهده واحد کنترل می باشد. در یک سیستم آنالوگ هوشمند، هر دتکتور بطور مؤثر با کامپیوتر مربوط به خود ارتباط دارد تا محیط اطراف خود را ارزیابی کرده و وقوع حریق یا خطا و یا کثیف شدن سر دتکتور را به پنل کنترل اطلاع دهد. اساساً سیستم های آنالوگ در مقایسه با سیستم های متداول یا سیستم های قابل آدرس دهی، بسیار پیچیده تر بوده و با تجهیزات بیشتری در ارتباط هستند. هدف اصلی در این سیستم ها جلوگیری از اعلام حریق اشتباه است. می توان تا 127 دستگاه را به سیستم آنالوگ قابل آدرس دهی متصل نمود، این دستگاه ها شامل دتکتورهای دود، شستی های اعلام حریق، دتکتورهای گرما، نمایشگرها و سایر تجهیزات واسط هستند که ممکن است به هر یک از حلقه های شناسایی متصل شوند. علاوه بر 127 دستگاه ورودی، حداکثر تا 32 دستگاه خروجی همانند بلندگوهای حلقه، رله و بلندگو نیز می توانند متصل شوند. سیستم های آنالوگ، در مدل های 2، 4 و 8 حلقه ای در دسترس هستند، بدین مفهوم که می توان مناطق بزرگتری را توسط یک پنل نظارت کرد. مشابه سیستم های قابل آدرس دهی، باید واحدهای ایزوله کننده بین بخش های مختلف دتکتورها قرار گیرند.

سیستم اعلام حریق بی سیم یا وایرلس

سیستم های اعلام حریق بی سیم یک جایگزین مؤثر سیستم های متداول اعلام حریق برای همه کاربردها هستند. این سیستم ها از ارتباطات رادیویی آزاد و امن استفاده می کنند تا حسگرها و دستگاه ها (دتکتورهای دود، شستی های اعلام حریق و غیره) را به کنترل کننده ها متصل سازند. این سیستم ها بر اساس یک مفهوم ساده عمل می کنند که دارای مزایای منحصر بفرد بسیاری بوده و یک سیستم کامل تشخیص حریق با قابلیت آدرس دهی آنالوگ بدون نیاز به کابل می باشند.

طراحی سیستم اعلام حریق

پیش از آغاز کار، طراح باید مطمئن شود که اطلاعات کافی در اختیار دارد. این اطلاعات ممکن است در مشخصات فنی بیان شده باشد یا لازم باشد که از طریق مشورت بدست آیند. علاوه بر خریدار، ممکن است با دیگر نفرات علاقمند نیز مشورت هایی صورت گیرد.

نکاتی که باید مد نظر قرار گیرند:

• نوع سیستم مورد نیاز، یعنی L1، L2، L3 و غیره و مکان های مناسبی از ساختمان که باید پوشش داده شوند.
• کارهایی که باید در زمان وقوع حریق انجام شوند
• آیا دیگر ساکنین یک ساختمان چند واحدی تحت تأثیر قرار خواهند گرفت
• آیا باید کارهای دیگری بطور همزمان انجام گیرد. در این صورت ممکن است نیاز به مشاوره با دیگر پیمانکاران باشد.
• نحوه تماس با آتش نشانی
• آیا نوع فعالیت ساکنین در یک ساختمان، نیازمند تأمین تعداد بیشتری شستی اعلام حریق نسبت به حالت معمول است.
• زمان احتمالی حضور آتش نشان

کنترل پنل های نمایشگر سیستم اعلام حریق

تجهیزات کنترل و نمایش، سه عمل اصلی زیر را انجام می دهند:

• کنترل و نظارت خودکار بر مدارهای خارج از تجهیزات از جمله دستگاه های تشخیص و اعلام حریق و تأمین برق این مدارها
• نمایش سیگنال های آتش، سیگنال های خطا و موقعیت آنها
• کنترل دستی جهت تسهیل فعالیت هایی همچون آزمایش کردن، تفکیک دستگاه ها، تریگر کردن سیگنال های آتش، خاموش کردن بلندگوهای اعلام حریق و تنظیم مجدد سیستم پس از یک سیگنال آتش.

پنل ها در استانداردهای انگلیسی، کاملاً مشخص هستند. این نیازمند پایش مداوم مدارها و وجود نمایشگرهای صوتی و تصویری در شرایط اعلام حریق و اعلام خطا است. از جمله ملزومات دیگر، وجود بلندگوهایی است که تنها می توانند بصورت دستی خاموش شوند و پس از آن باید پنل کنترل، سیگنال های صوتی و تصویری را تا زمان راه اندازی مجدد سیستم ارسال کند. قطع کردن صدای بلندگوها نباید مانع بلند شدن صدای زنگ خطر در دیگر نواحی شود. باید توجه کنید که طبق استاندارد، تمام لامپ های اعلام یا خطا باید به تعداد دو برابر (دو لامپ برای هر اعلام) یا یک لامپ به همراه یک سیگنال صوتی باشد. پنل های کنترل و نمایش می توانند شامل امکاناتی برای عملکرد خدمات جانبی همانند اطفاء حریق ، بستن در و غیره باشند.
در حالت عادی، تجهیز باید در ناحیه ای با احتمال آتش سوزی پایین و در طبقه همکف باشد که امکان ورود عوامل آتش نشانی و نجات را داشته و ترجیحاً از بیرون ساختمان قابل رؤیت باشد. این تجهیز باید در یک قسمت متعارف برای همه کاربران ساختمان نصب شود و در صورتی که از دتکتور خودکار استفاده می شود، پنل کنترل باید در یک بخش حفاظت شده قرار گیرد. یک بلندگوی اعلام حریق باید در مجاورت واحد کنترل باشند، اما نه خیلی نزدیک به محل تلفن. معمولاً باید یک نقشه مناسب از نواحی ساختمان نیز در کنار پنل کنترل نصب گردد.

نکاتی که باید مد نظر قرار گیرند

• تعداد نواحی مورد نیاز
•  نصب بر روی سطح یا بصورت همسطح
•  بیشترین تعداد زنگ خطر برای هر ناحیه
•  سیستم خودکار، مطابق استاندارد انگلیسی
•  سیستم دستی مطابق استاندارد انگلیسی
• حداکثر جریان برق مصرفی برای هر ناحیه
•  بیشترین تعداد دتکتور در هر ناحیه
• سیستم نظارت بر مدار باز، مدار بسته یا خطا
• اعلام حریق تک مرحله ای یا دو مرحله ای
• امکان ارتباط از راه دور با مرکز مجهز
• امکان نصب کاندوئیت و سیم کشی مطابق با مدار ساختمان و سیستم کابل کشی
• امکان عملکرد سرویس های کمکی

کلاهک های دتکتور یا هد دتکتور (Detector Heads)

این کلاهک ها می توانند به چهار دسته اصلی تقسیم شوند، انواع دتکتورهای حرارتی، دتکتورهای دود، دتکتورهای مونوکسید کربن و دتکتورهای دارای چند حسگر.

دتکتورهای حرارت
دتکتورهای نقطه ای حساس به حرارت (Heat sensitive point detectors)
دتکتورهای نقطه ای می توانند به دو نوع تقسیم شوند:

1. دما ثابت، که در زمانی عمل می کند که در معرض یک دمای از قبل تعیین شده قرار گیرد. معمولاً دتکتورهای دما ثابت، یک عنصر آلیاژی قابل ذوب را به کار می گیرند که باید پس از عمل کردن دتکتور، تعویض شود. المان های مختلف با محدوده دمایی متفاوت برای استفاده در دمای محیط های مختلف در دسترس هستند.
2. نوع دوم بر اساس نرخ افزایش دما عمل می کند. این دتکتور نیز ممکن است برای عملکرد در دماهای ثابت، دربردارنده یک المان قابل ذوب باشد.
   هر دو نوع برای قرار گرفتن در مدار باز، بسته یا سیستم های نظارت بر خط، مناسب هستند.

دتکتورهای خطی یا LHD

این دتکتورها می توانند به شکل یک کابل حساس به گرما بوده و بعنوان یک دستگاه مدار باز در دمای از پیش تعیین شده عمل کنند. ذوب عایق کابل منجر به ایجاد اتصال کوتاه بین کنتاکتورها می شود. پس از عمل کردن، طول از بین رفته کابل باید جایگزین شود. دتکتورهای خطی می توانند در مناطق وسیع مانند انبارها مورد استفاده قرار گیرند. از انواع دیگر دتکتورهای خطی موجود، عملکرد پنوماتیکی حرارتی است که بر اساس نرخ افزایش دما عمل می کند.
نکاتی که باید مد نظر قرار گیرند:

•  مدارهای باز، بسته و مدارهای نظارت خطا
• تنظیم دما برای المان های قابل ذوب دمای ثابت
• المان های قابل ذوب یدکی
• نصب بر روی سطح یا بصورت همسطح
• تنظیم دما برای المان های قابل ذوب در دتکتورهای نرخ افزایش دما
• ارتفاع نصب
• فاصله گذاری طبق توصیه های سازنده
• دتکتورهای نرخ افزایش دما در موقعیت هایی قرار می گیرند که احتمال افزایش غیرعادی دما وجود دارد، مانند تجهیزات گرمایش محیط و فرایندهای صنعتی

دتکتورهای دود

سه نوع اصلی از این دتکتورها وجود دارند که از طریق یونیزاسیون، پراکنش نور و تاریک سازی عمل می کنند.

یونیزاسیون

این نوع دتکتور عموماً شامل دو محفظه است. یکی بعنوان مرجعی برای جبران خطای ناشی از تغییرات دما، رطوبت یا فشار محیط استفاده می شود. دومین محفظه دربرگیرنده یک منبع رادیواکتیو است که معمولاً امواج آلفا را منتشر کرده و هوای عبوری از از بین دو الکترود را یونیزه می کند. زمانی که هریک از محصولات احتراق وارد محفظه شود، جریان هوا کاهش می یابد. از این کاهش جریان به منظور یک اعلام حریق استفاده می شود.

تاریک سازی یا نور خفیف (Light obscuring)

در این نوع دتکتور، دود، پرتوی نور میان یک منبع نور و حسگر نوری را قطع می کند. تغییر در خروجی حسگر نوری برای اعلام حریق به کار گرفته می شود. با دور کردن منبع نور و حسگر نوری در این نوع دتکتور می توان از آن برای حافظت نواحی وسیع استفاده کرد.

پراکنش نور یا پراکندگی نور (Light scattering)

دتکتور پراکنش نور بر مبنای اثر تیندال (Tyndall) عمل می کند. یک حسگر نوری و یک منبع نور توسط یک محفظه تاریک از یکدیگر جدا می شوند، بطوری که نور از منبع به حسگر نوری نمی رسد. عبور دود به داخل محفظه، منجر به پراکنش نور از منبع و برخورد آن به حسگر نوری می شود. خروجی حسگر برای تولید اعلام حریق بکار می رود.
هردو دتکتور تاریک سازی و پراکنش نور، دود قابل رؤیت را تشخیص می دهند. دتکتور یونیزاسیون و دتکتور پراکنش نور می توانند در جعبه کاندوئیت BESA نصب شوند. در برخی از مدل ها کلاهک دتکتور دود با استفاده از یک اتصال نیزه ای به بدنه اصلی متصل شده است تا امکان تعمیر و یا تعویض آسان وجود داشته باشد. لازم به ذکر است که برخی دتکتورها برای مدارهای دو سیمه مناسب هستند، در حالی که دیگر انواع دتکتورها به سه یا چهار سیم برای اتصال نیاز دارند. دتکتورهای دود نیازمند منبع تغذیه مداوم هستند. در شرایط خاموشی، جریانی در حدود 100 میکرو آمپر و در شرایط خطر، در حدود 45 میلی آمپر مصرف می کنند. این موضوع باید در زمان محاسبه ابعاد منبع تغذیه مورد توجه قرار گیرد. دتکتورها عموماً با جریان مستقیم 24 ولت عمل می کنند. برای یافتن اطلاعات در مورد محل نصب دتکتورهای دود، به دستورالعمل های استاندارد انگلیسی و مستندات سازندگان مراجعه کنید. دتکتورها برای نصب در آشپزخانه ها، کنار شومینه یا مناطقی با دود خروجی بیش از حد، یا در محدوده 2 متری از کانال های تهویه هوا یا پخش کننده های هوا مناسب نیستند.

دتکتور مونوکسید کربن

دتکتورهای مونوکسید کربن، دتکتورهایی الکترونیکی هستند که با حس کردن سطح مونوکسید کربن هوا، وقوع حریق را تشخیص می دهند. مونوکسید کربن معمولاً با فرمول شیمیایی CO شناخته شده و یک گاز سمی است که از طریق احتراق تولید می شود. این دتکتورها مشابه دتکتورهای CO که برای ایمنی منازل استفاده می شوند و به منظور محافظت ساکنین در برابر گاز مونوکسید کربن حاص از سوختن ناقص در دستگاه هایی همانند اجاق های گازی یا آبگرمکن بکار می روند، نیستند. دتکتورهای آتش CO از همان نوع حسگر استفاده می کنند اما بسیار حساس تر بوده و سریع تر پاسخ می دهند. دتکتورهای CO دارای یک پیل الکتروشیمیایی هستند که مونوکسید کربن را حس کرده اما دود یا گازهای دیگر ناشی از احتراق را تشخیص نمی دهند. پیل ها به توان بالایی نیاز ندارند، لذا دتکتورها می توانند از نظر الکتریکی، متناسب با دتکتورهای دود و حرارت متداول ساخته شوند. این حسگرها همانند دتکتورهای حریق، مؤثر بوده اما تنها برای انواع خاصی از آتش قابل استفاده هستند. آتش های عمقی و خاموش، مونوکسید کربن تولید می کنند که می تواند با فاصله از محل آتش، تشخیص داده شود. برای این نوع آتش، دتکتور CO زودتر از دتکتور دود عمل می کند. البته دتکتورهای دود، تقریباً همیشه به آتشی که ناشی از دود است، پاسخ بهتری می دهند. دتکتورهای CO پاسخ ضعیفتری به آتش های شعله ور می دهند. از آنجا که اصول عملکرد دتکتورهای CO متفاوت از دتکتورهای دود است، اعلام خطا در آنها نیز متفاوت خواهد بود. بطور مثال، دتکتورهای CO تحت تاثیر بخار، گرد و غبار، یا بخارات پخت و پز قرار نمی گیرند. اگرچه به دلیل حساسیت بالا ممکن است با حس کردن مقادیر موقتی و بی ضرر CO که حاصل از شروع به کار بخاری های گازی یا ورود دود وسایل نقلیه از راه پنجره است، اعلام خطا بدهند. این موارد بر روی دتکتور دود نوری اثری ندارند.
مثل همیشه، برای دستیابی به بهترین تعادل بین قابلیت شناسایی حریق و اعلام خطا باید دتکتور مناسب را با توجه به کاربرد آن انتخاب نمود. دتکتورهای حریق CO دارای معایبی هستند. یکی از معایب این است که پیل های الکتروشیمیایی بکار رفته در دتکتور، طول عمر محدودی در حدود 7 سال دارند و در برابر خطا ایمن نیستند. بنابراین دتکتور ممکن است بدون بروز علائم ظاهری از بین برود. به همین دلیل، ابزاری برای کنترل پیل CO ارائه شده است. عیب واضح دیگر عبارت است از پاسخ ضعیف به بسیاری از انواع آتش، به ویژه آتش های شعله ور.

دتکتورهای دارای چند حسگر

این نوع دتکتور، ورودی های حسگرهای نوری و حرارتی را ترکیب کرده و آنها را با استفاده از یک الگوریتم پیچیده پردازش می کند. پنل کنترل پس از پردازش، یک مقدار آنالوگ بر می گرداند که ترکیبی از پاسخ های هر دو حسگر نوری و حرارتی است. این حسگرها به نحوی طراحی شده اند که به انواع مختلف آتش حساس بوده و در بسیاری از موارد می توانند به جای یک دتکتور یونیزاسیون نصب شوند.

اصول عملکردی سیستم اعلام حریق

سیگنال خروجی از محفظه تشخیص دود نوری و سیگنال حسگر دمایی از یکدیگر مستقل هستند و به ترتیب، میزان دود و دمای هوا را در اطراف دتکتور تعیین می کنند؛ میکروکنترلر دتکتور، هردو سیگنال را پردازش می کند. پردازش سیگنال دمایی تنها به منظور تعیین نرخ افزایش دما و برای ترکیب با سیگنال دود، استفاده می شود. دتکتور به افزایش آهسته و تدریجی دما پاسخ نمی دهد اما تغییرات ناگهانی زیاد در صورتی که به مدت 20 ثانیه ثابت بماند، می تواند منجر به یک اعلام بدون وجود دود شود. الگوریتم های پردازش در این دتکتور، انحرافات را جبران می کنند.

نکاتی که باید مد نظر قرار گیرند:

• مدار باز یا مدار بسته
• مدار نظارت بر خطا
• ولتاژ سیستم
• نصب بر روی سطح یا همسطح
• نمایشگر عملکرد دتکتور
• سیستم دو یا سه سیمه
• نیاز به خاموش شدن سیگنال
• موقعیت دتکتور دود
• کلاهک های دتکتور یدکی

شستی های اعلام حریق

شستی اعلام حریق با شیشه شکستنی عبارتست از دستگاهی که به افراد امکان به صدا در آوردن زنگ خطر را از طریق شکستن پوشش شکننده می دهد. این تجهیز باید در فاصله 4/1 متری بالاتر از سطح زمین و در موقعیتی که به سادگی دیده شود، نصب گردد. شستی باید در پاگرد پلکان ها و در خروجی های ساختمان نصب شود. توجه کنید که شستی باید در کف کنار درب دسترسی به راه پله نصب شود، بدین ترتیب کف مرجع در پنل کنترل نمایش داده می شود. شستی های نیز در صورت نیاز باید نصب شوند، بطوری که بیشترین فاصله هر شستی تا نزدیک ترین شستی از 30 متر تجاوز نکند. حتی در نواحی پرخطر یا در صورتی که ساکنین، حرکت آرام دارند تعداد بیشتری شستی مورد نیاز است. شستی های ضد حریق در مکان هایی که ممکن است شکستن شیشه، خطر آفرین باشد قابل استفاده هستند.

نکاتی که باید مد نظر قرار گیرند:

• مدار باز، مدار بسته یا مدار نظارت بر خطا
• نصب بر روی سطح یا بصورت همسطح
• محل نصب در داخل ساختمان و محفوظ در مقابل هوا
• وجود قطعات شکستنی یدکی
• نرخ کنتاکت مناسب برای شرایط اعلام حریق
• شستی اعلام حریق خاص برای نواحی ضد حریق یا مناطق پر خطر
• چکش برای شکستن شیشه شستی های اعلام حریق

آژیر اعلام حریق

انواع متعددی از آژیرهای اعلام حریق در دسترس هستند که شامل موارد زیر می شوند:

1.  زنگ های گنبدی شکل که مکانیزم عملکرد آن ها در داخل زنگ است.
2. زنگ هایی که مکانیزم عملکرد آن ها خارج از زنگ است.
3. بلندگوهای الکترونیکی با یک یا چند صدای خروجی در محدوده فرکانسی 800 تا 1000 هرتز.
4. آژیرهای کوچک که در محدوده فرکانسی 1200 تا 1700 هرتز عمل می کنند.
5. آژیرهایی با محدوده توان گسترده از 17/0 کیلو وات تا 11 کیلو وات و عموماً در محدوده فرکانسی 400 تا 800 هرتز.
6. بلندگوهایی که در بازه 300 تا 400 هرتز عمل نموده و عمل موتوری یا پنوماتیکی دارند.

شکل های زیر، محدوده وسیع صدای بلندگوهای مختلف را نشان می دهند. همچنین این شکل ها بیانگر سطح صدای معمول برای مکان های مختلف صنعتی و تجاری می باشند. برای اماکن عمومی، سطح صدای آژیر باید حداقل 5 دسی بل تدارک بیشتر از صدای محیط باشد تا به راحتی شنیده شود، اما در اتاق خواب حداقل سطح صدا در محل تخت خواب باید بین 65 تا 75 دسی بل باشد تا افرادی که خواب هستند را بیدار کند. باید دقت کرد که اغلب زنگ های گنبدی به همراه کاندوئیت هم سطح یا سیستم های سیم کشی استفاده می شوند. برای سیم کشی روی کار یا نصب کاندوئیت ها، معمولاً به جعبه های مبدل اتصال به سطح نیاز است. معمولاً زنگ ها، بلندگوهای الکترونیکی و آژیرهای کوچک برای استفاده با جریان مستقیم 6، 12، 24 و 48 ولت در دسترس هستند. آژیرها معمولاً بر اساس توان اسمی موتوری که دارند با ولتاژ تک فاز یا سه فاز عمل می کنند. آژیرهای بیرون ساختمان باید به گرمکن و ترموستات جهت محافظت در برابر دمای پایین مجهز باشند. می توان از زنگ خطر در مکان های عمومی و از سیگنال های تصویری در مکان های خاص استفاده نمود.

نکاتی که باید مد نظر قرار گیرند:

• ولتاژ کاری
• نصب بر روی سطح یا کاندوئیت همسطح
• نصب در داخل ساختمان یا محفوظ در مقابل هوا
• اندازه زنگ ناقوسی
• رنگ
• توان اسمی موتور، دقت کنید که برخی آژیرها برای عملکرد طراحی شده اند، در حالی که برخی دیگر برای عملکرد در مدت زمان محدود مناسب هستند.
• حذف تداخل امواج تلویزیونی

تصویر: محدوده دسی بل برای سطوح مختلف صدا در صنایع مختلف

نجوا کردن در فاصله 3 قدمی : 30 دسی بل

مکالمه معمولی در فاصله 3 قدمی : 65 دسی بل

آستانه درد : 130 دسی بل

تصویر: دسته بندی سیگنال های صنعتی معمول

منبع تغذیه سیستم اعلام حریق

دو منبع تغذیه مورد نیاز هستند، منبع اصلی و باتری. این منابع تغذیه معمولاً در پنل کنترل اعلان حریق قرار داده می شوند. باتری های آماده به کار باید امکان عمل کردن سیستم بدون شبکه برق اصلی را برای مدت 24 ساعت فراهم کنند تا ساختمان خالی از سکنه شود و باید از بلندگوها به مدت نیم ساعت پشتیبانی کنند. اگر شبکه اصلی برق توسط یک مولد برق اضطراری پشتیبانی شود، شش ساعت حالت انتظار و نیم ساعت آژیر، کافی است. تمام سیستم های اعلان حریق جدید 24 ولت هستند. در سیستم های اعلان حریق کوچک و متوسط ، باتری های آماده به کار اغلب در پنل کنترل قرار نمی گیرند. در صورتی که باتری های آماده به کار در محفظه دیگری قرار گرفته باشند، این محفظه باید تا حد امکان به پنل کنترل اصلی سیستم اعلان حریق نزدیک باشد. چنانچه محفظه منبع تغذیه یا باتری بیش از 10 متر با پنل کنترل سیستم اعلان حریق فاصله داشته باشد مشکل جدی افت ولتاژ رخ می دهد. باتری های آماده به کار همواره از نوع سرب اسیدی و آب بند شده هستند. استفاده از باتری های نیکل- کادمیوم مقرون به صرفه نبوده و باتری های خودرو نیز مناسب نمی باشند.

نکاتی که باید مد نظر قرار گیرند:

• ولتاژ سیستم
• خروجی شارژر باتری
• ظرفیت باتری
• اعلام بروز اشکال در باتری و یا مولد برق
• باتری ثانویه منحصر برای سیستم حفاظت از حریق
• جایی که ولتاژ سیستم از حداقل ولتاژ مجاز تجاوز می کند

رله های انحراف و زنگ سرپرستی

هیچ استاندارد انگلیسی مختص این مورد و پنل های نمایش دهنده وجود ندارد. یک رله انحراف، سیگنال صوتی را تا زمانی که سیستم مجدداً راه اندازی شود ارسال می کند.

واحدهای شامل سیستم اعلام حریق

این واحدها بطور معمول دارای سوئیچ با درپوش شیشه ای شکننده، بلندگوهای اعلان حریق، باتری و شارژر هستند. این واحدها برای هتل های کوچک، مغازه ها، مهمانخانه ها و غیره مناسب می باشند. انتظار می رود که یک بلندگو بتواند به تنهایی تا حدود 3 ساعت آژیر بکشد. زمانی که سه زنگ اضافی دیگر نصب شده باشند، این زمان به یک ساعت کاهش می یابد. واحدهایی که خود شامل آشکار سازهای دود می باشند نیز در دسترس هستند، آن ها معمولاً دارای تجهیزات اعلان صوتی و تصویری در زمان برزو اشکال در مدار و منبع تغذیه مطابق با استاندارد انگلیسی هستند.

نکاتی که باید مد نظر قرار گیرند:

• مدار باز، مدار بسته یا مدار نظارت بر خطا
• دتکتورهای دود
• ولتاژ کاری
• تعداد زنگ های اضافی
• مقاومت کابل های ارتباطی
• شیشه های یدکی برای سوئیچ ها
• اتصال تأمین برق واحد
• فیوزهای فشنگی یدکی

سیم کشی و نصب سیستم اعلام حریق

در استاندارد انگلیسی توصیه هایی در زمینه انواع مناسب سیم کشی و کابل و همچنین حداقل سایز رشته و انواع مناسب کابل برای مدارهای نظارتی یا غیرنظارتی بر اساس نوع نصب آن ارائه شده است. مقررات وضع شده توسط انجمن مهندسین برق برای تجهیزات برق ساختمان ها به لزوم تفکیک سیم کشی مدارهای اعلان حریق، اشاره می کند. به منظور پایش عیوب خط لازم است تمهیداتی برای تجهیزات نصب شده در انتهای خط لحاظ شود.

نکاتی که باید مد نظر قرار گیرند:

• دسته بندی رشته کابل با توجه به مصرف زنگ خطر و افت ولتاژ
• مطابقت با استاندارد انگلیسی و مقررات IEE برای تفکیک سرویس ها
•  نوع کابل مناسب و نصب مناسب برای سیستم های تحت نظر یا غیر از آن
• اتصال به زمین بر مبنای مقررات IEE
• کابل های مناسب برای دمای هوای محیط
• تأمین برق اصلی برای تجهیزات کنترل، طبق مقررات
• تأمین عایق و روکش برای کابل های سطحی در مناطقی که احتمال آسیب مکانیکی یا حملات جوندگان وجود دارد یا مناطقی که کابل ها در عمق کمتر از 5/2 متری کف قرار گرفته اند.

اتصال به خدمات آتش نشانی و نجات

استانداردهای انگلیسی در مورد روش های متعدد موجود توضیح داده است.

برخی از روش های بکار گرفته شده عبارتند از:

1.  یک روش اتصال به خدمات آتش نشانی، بکارگیری یک خط تحت نظارت مستقیم به نام PW است (خط شخصی اختصاصی) که این روزها کاربرد چندانی ندارد.
2.  روش دیگر، اتصال به یک ARC (مرکز دریافت اعلان حریق) است و بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.

انجام بازرسی و سرویس سیستم اعلام حریق

این اطلاعات برای راهنمایی کلی کاربران سیستم شناسایی و اعلان حریق ارائه شده است. به جهت اختصار، از بسیاری از اطلاعات بخش 1 استاندارد BS5839 صرف نظر شده است و قصد جایگزین کردن توصیه های مفصل در استاندارد انگلیسی وجود ندارد.

آزمایش منظم توسط کاربر

برای انجام یک آزمایش منظم دوره ای، باید مطمئن شد که هیچگونه مشکل اساسی در کل سیستم شناسایی و اعلان حریق وجود ندارد که به آن توجه نشده باشد.

آزمایشات هفتگی

• آزمایش شستی اعلان حریق در ساعات کاری بمنظور بررسی عملکرد رضایت بخش پنل کنترل و بلندگوها
• هر هفته باید شستی اعلان حریق متفاوتی آزمایش شود
• سیستم های اعلان حریق صوتی باید مطابق بخش 8 از استاندارد BS5839 بطور هفتگی آزمایش شوند. چنانچه سیستم به یک مرکز دریافت اعلان حریق (ARC) برای تماس با آتش نشانی متصل باشد، اطلاع به ARC قبل و بعد از انجام آزمایش، بسیار مهم است.

آزمایشات ماهیانه

• هر منبع تغذیه مورد استفاده در سیستم شناسایی و اعلان حریق که بطور خودکار روشن می شود باید آزمایش شود.
• هر باتری که بعنوان یک منبع تغذیه آماده به کار که در سیستم شناسایی و اعلان حریق بکار می رود باید مورد بررسی قرار گیرد.

بازرسی و سرویس سیستم اعلام حریق توسط یک فرد ذیصلاح

بازرسی و سرویس دهی باید توسط سازمان هایی اجام شود که صلاحیت کافی را داشته باشند. برای اطمینان می توان از سازمان هایی استفاده کرد که دارای تأییدیه از UKAS ، به خصوص جهت انجام بازرسی و سرویس سیستم های شناسایی و اعلان حریق هستند.

بازدید و آزمایش دوره ای سیستم اعلام حریق

• فاصله زمانی بین بازدیدها برای انجام بازرسی و سرویس باید بر اساس برآورد احتمال خطر باشد، اما حداکثر فاصله زمانی بین بازدیدها نباید بیش از شش ماه گردد.
• کتاب ثبت اطلاعات باید مورد بازدید قرار گیرد
• یک بازرسی چشمی باید صورت گیرد تا بررسی شود آیا تغییرات ساختاری و فضابندی انجام شده، نیازمند تغییر در سیستم شناسایی و اعلان حریق است یا خیر.
• موارد ثبت شده از اعلان خطا باید بررسی شده و در صورت نیاز اقدام مناسب انجام گیرد.
• باتری ها باید بررسی و آزمایش شوند
• توابع پنل کنترلی باید بررسی و آزمایش شود
• دستگاه های اعلان خطا باید آزمایش شوند
• تجهیزات لازم برای انتقال خودکار سیگنال های اعلان حریق به یک مرکز دریافت اعلان (ARC) باید پس از اطلاع دادن به ARC جهت اخذ تصمیم مناسب، مورد بررسی قرار گیرد.
• تمام مدارها و نمایش دهنده های خطا باید بررسی و آزمایش شوند
• چاپگرها باید آزمایش شوند
• سایر بررسی ها و آزمایشات توصیه شده توسط کارخانه سازنده باید انجام شوند.
• عیوب و خطاهای از قلم افتاده باید گزارش شوند و کتاب ثبت اطلاعات باید تکمیل شود و سپس گواهینامه سرویس صادر گردد.
• بازه زمانی توصیه شده بین بازدیدهای متوالی و انجام سرویس نباید از شش ماه تجاوز کند.

بازرسی باتری ها در فواصل زمانی سه ماهه

• باتری ها باید توسط یک فرد ذیصلاح و در صورت لزوم، توسط شایسته ترین فرد ممکن آزمایش شوند.

بازرسی و آزمایش یک سیستم در فواصل زمانی 12 ماهه

• مکانیزم سوئیچ هریک از شستی های اعلان حریق باید آزمایش شوند.
• هر آشکار ساز حریق خودکار باید آزمایش شده و عملکرد آن بررسی گردد. این شامل آشکار سازهای دود، آشکار سازهای حرارتی با قابلیت تنظیم مجدد، آشکار سازهای نوری دود ، سیستم های تشخیص حریق مکشی، آشکار سازهای مونوکسید کرین و آشکار سازهای شعله بوده اما به آن ها محدود نمی شود
• تمام دستگاه های اعلان حریق (هم صوتی و هم تصویری) باید آزمایش شوند.
• لامپ های رشته ای مشخصی باید تعویض شوند.
• قدرت سیگنال رادیویی سیستم شناسایی و اعلان حریق باید آزمایش شود.
• بازرسی چشمی اتصالات کابل در دسترس باید انجام شود.
• بررسی علت و معلول باید انجام شود.
• ظرفیت منبع تغذیه آماده به کار باید بررسی شود.
• سایر بررسی ها و آزمایشات سالیانه توصیه شده توسط سازندگان اجزاء سیستم باید انجام گیرند
• عیوب مهم باید گزارش شوند و سپس گواهینامه انجام سرویس صادر گردد.
• از آنجا که این سرویس نیازمند کار فشرده است توصیه می شود که کار به دو یا چند بازدید مجزا در طی هر بازه 12 ماهه تقسیم شود.

مراقبت غیر معمول

مباحث فوق در خصوص بازرسی و سرویس به منظور حفظ سیستم در حال کار، تحت شرایط عادی است. در هر زمان ممکن است که سیستم اعلان حریق نیازمند سرویس غیر معمول از جمله تعمیر و نگهداری ویژه باشد. مراقبت غیرمعمول دربرگیرنده موارد زیر است:

• بازرسی مخصوص یک سیستم اعلان حریق موجود، در زمانی که یک سازمان جدید، انجام سرویس سیستم را بر عهده می گیردو
• رفع خطاها یا تعمیر عیوب سیستم
• اصلاح سیستم با هدف توسعه، تعویض و تغییر در فضابندی یا اعلان های خطا
• اقدام جهت رفع اعلان های خطا به تعداد غیر قابل قبول
• بازرسی و آزمایش سیستم پس از وقوع حریق.

به عنوان مثال، توصیه های رفع اعلان های خطا به تعداد غیر قابل قبول عبارتند از:

بررسی هر اعلان خطا و اصلاحات متعاقب آن در سیستم بر اساس راهنمای ارائه شده در BS5839. انجام می گیرد. هر سازمان که وظیفه بررسی اعلان خطا و انجام اصلاحات مربوط به آن را بر عهده دارد باید صلاحیت خود را برای انجام چنین کاری اثبات کند. این بخش دربرگیرنده اطلاعاتی جامع در خصوص محدود کردن اعلان های خطا است.

برای محدودسازی اعلان های خطا معیارهایی وجود دارند که به هشت گروه تقسیم می شوند:

•  انتخاب شستی های اعلان حریق
• انتخاب و تنظیم آشکار سازهای حریق خودکار
• انتخاب نوع سیستم
• حافظت در برابر تداخل امواج الکترومغناطیس
• پایش عملکرد سیستم های تازه راه اندازی شده
• معیارهای فیلتر کردن
• مدیریت سیستم
• تعمیر و نگهداری منظم

سازمان انجمن ها و دولت محلی برای خدمات آتش نشانی و نجات، سیاستی را اتخاذ کرده اند که عبارت است از سیاست های برخورد با سیگنال های حریق ناخواسته از طرف اعلان های حریق خودکار.

آیین نامه های قانونی سیستم اعلام حریق

علاوه بر قانون گذاری دولت، آیین نامه ها و اسناد سیاست گذاری محلی نیز وجود دارند که توسط مقامات محلی، هم در سطح منطقه ای و هم در سطح استانی ایجاد شده و خواستار نصب سیستم های اعلان حریق هستند. این موضوع، منطقه به منطقه متفاوت بوده و نیازمند رایزنی مقامات محلی در خصوص مقررات اجباری می باشد.

استانداردهای انگلیسی مربوط به سیستم های اعلام حریق

استانداردهای انگلیسی مناسب برای نصب یک اعلان حریق در ساختمان های غیر مسکونی ، شامل طراحی، نصب و تعمیر و نگهداری سیستم های شناسایی و اعلان حریق در ساختمان ها عبارتند از BS 5839-1:2017 و BS 5839-6:2013. تعدادی از استانداردهای انگلیسی مرتبط با سیستم های اعلان حریق در ادامه بیان شده اند.

استانداردهای انگلیسی اعلام حریق

BS 5839-1:2017 سیستم های شناسایی و اعلان حریق برای ساختمان ها. دستورالعمل طراحی سیستم، نصب، راه اندازی و تعمیر و نگهداری

BS EN 54-11:2001 سیستم های شناسایی و اعلان حریق. مختص شستی های اعلان حریق، جایگزین استاندارد BS 5839-2:1983

BS 5839-3:1988 مختص مکانیزم های قطع اتوماتیک برای برخی از تجهیزات حفاظت در برابر حریق.

BS EN 54-4:1998 سیستم های شناسایی و اعلان حریق. تجهیزات تأمین برق، جایگزین استاندارد BS 5839-4:1988

BS EN 54-2:1997+A1:2006 سیستم های شناسایی و اعلان حریق. تجهیزات کنترل و نمایش دهنده، جایگزین استاندارد BS 5839-4:1988

BS 5839-6:2013 سیستم های شناسایی و اعلان حریق برای ساختمان ها. دستورالعمل طراحی سیستم، نصب و تعمیر و نگهداری سیستم های اعلان حریق در ساختمان های مسکونی.

BS 5839-8:2008 سیستم های شناسایی و اعلان حریق برای ساختمان ها. دستورالعمل طراحی سیستم، نصب، راه اندازی و تعمیر و نگهداری سیستم های اعلان صوتی

BS 5839-9:2003 سیستم های شناسایی و اعلان حریق برای ساختمان ها. دستورالعمل طراحی سیستم، نصب، راه اندازی و تعمیر و نگهداری سیستم های ارتباط صوتی اضطراری

راهنمای استاندارد BS 5839

BIP 2109:2008 طراحی، نصب، راه اندازی و تعمیر و نگهداری سیستم های شناسایی و اعلان حریق: راهنمای BS 5839-1 (ویرایش سوم)

BIP 2044:2004 راهنمای BS 5839-6:2004

BIP 2124:2009 طراحی و نصب سیستم های اعلان صوتی. راهنمای BS 5839-8

استانداردهای انگلیسی مرتبط

BS 5446-2:2003 دستگاه های شناسایی و اعلان حریق برای منازل. مشخصات اعلان های حرارتی

BS 5446-3:2005 دستگاه های شناسایی و اعلان حریق برای منازل. مشخصات ابزار اعلان دود برای افرادی ناشنوا یا کم شنوا

BS 5979:2007 دستورالعمل دریافت سیگنال از سیستم های آتش و امنیت ساختمان توسط مراکز از راه دور.