آتش سوزی یک فرآیند غیرمنتظره و خانمان سوز است که به دلایل مختلفی چون نشت گاز، خطای انسانی، واکنش مواد و.. صورت میپذیرد؛ به همین دلیل همیشه باید برای وقوع آن آماده بود تا بتوان در سریعترین زمان ممکن آتش را مهار کرد.
در همین راستا، سیستم اعلام حریق یکی از انواع سیستمهای هشداردهنده است که در هنگام وقوع آتش سوزی، به افراد اطلاع میدهد تا برای پیشگیری از فوران شعلهها و منع رشد آتش اقدام کنند.این سیستم شامل انواع دتکتورها است تا مواردی چون دود، حرارت و.. را در ثانیههای اول آتش سوزی حس کرده و گزارش دهد.
در حالت کلی، نصب سیستم هشداردهنده آتش برای هر نوع ساختمانی اعم از مسکونی، تجاری، اداری و آموزشی، یک الزام است که منجر به جلوگیری از خسارتهای جانی و مالی ناشی از آتش سوزی میشود. در واقع موارد بسیاری هستند که شاید در آنها آتش در ثانیههای اول آنچنان شعله ور نشده باشد، اما عدم آگاهی از آن سبب پیشروی آتش میشود که آسیبهای بسیاری را در پی دارد. بنابراین در وهله اول کاربرد اساسی سیستم اعلام حریق این است که وقوع آتش را هشدار دهد و در مراحل بعدی باید از تجهیزات مناسب برای جلوگیری از ادامه یافتن آتش سوزی استفاده کرد. لازم است اشاره کنیم که سیستم اعلام حریق شامل دو نوع آدرس پذیر و کانونشنال است که بر اساس ویژگیهایشان از هم متمایز میباشند. از آنجایی که انتخاب سیستم مناسب با توجه به نیاز ساختمان یک قدم بزرگ در کارایی بیشتر سیستم است، باید در مورد سیستم هشداردهنده آتش آدرس پذیر و کانونشنال و انواع آنها اطلاعات کافی به دست آورید تا در نهایت بهترین سیستم اعلام حریق را گزینش کنید.
سیستم اعلام حریق چیست؟
سیستم اعلام حریق (Fire Alarm System) به عنوان یک سیستم ایمنی محسوب میشود که طراحی آن ایجاب میکند تا به صورت خودکار هر نوع حریقی را تشخیص داده و گزارش دهد. این سیستم شامل سنسورهای دود، حرارت، نور شعله و گازهای سمی است تا در صورت شناسایی حریق بتواند آن را به صورت خودکار اعلام کند.
دو کاربرد اصلی سیستم اعلام حریق، حفظ جان و نگهداری از داراییها است؛ چرا که آتش سوزیهای خطرآفرین میتوانند تمام سرمایه جانی و مالی انسان را در خطر بیاندازند. بنابراین نصب سیستم اعلام حریق برای هر مکانی که در آن زندگی و کار در جریان است، ضروری محسوب میشود.
به صورت کلی سیستم اعلام حریق شامل دو دسته میشود:
- دستی
- اتوماتیک
در گذشته در سیستمهای سنتی اعلام حریق، شخصی باید دکمهای را فشار میداد تا آژیر خطر مربوطه روشن شود و هشدار به صورت سراسری شکل بگیرد. اما بزرگترین مشکل این روش، امکان عدم حضور شخصی در محل است که در نتیجه آن هشدار آتش سوزی به موقع اعلام نخواهد شد. ضمن اینکه پس از اعلام هشدار به صورت دستی، تنها کاری که افراد باید انجام دهند، خروج از ساختمان است؛ یعنی در این حالت انسانها بدون اینکه از محل دقیق آتش سوزی اطلاع پیدا کنند، تمام دارایی خود را رها میکنند. تحت چنین شرایطی ممکن است آتش هنوز قوت نگرفته باشد و بتوان جلوی پیشروی آن را گرفت، اما همین عدم اطلاع از مبدا آتش سوزی منجر به ترس افراد برای جستجو در ساختمان میشود. به همین دلیل سیستم اعلام حریق اتوماتیک طراحی و تولید شد تا افراد متوجه محل دقیق وقوع آتش سوزی شوند. این نوع سیستم دارای یک سیگنال از راه دور است که حین وقوع حریق، آژیرها به صورت خودکار به صدا در میآیند. حال همین سیستم اعلام حریق اتوماتیک نیز شامل دو نوع کانونشنال و آدرس پذیر میشود:
سیستم اعلام حریق کانونشنال یا متعارف (Conventional)
این نوع سیستم هشداردهنده آتش به سیستم اعلام حریق اتوماتیک معمولی یا متعارف نیز شناخته میشود که در آن زونهای متفاوت در ساختمان تعریف میشود. به منظور نصب این سیستم، در هر منطقه بر اساس نوع نیاز، تعدادی دتکتور، شستی و آژیر مورد نصب قرار میگیرند که همه آنها به سامانه اعلام حریق متصل میشوند. در این حالت به محض وقوع آتش سوزی در یک قسمت از ساختمان، ابتدا زنگ هشدار همان قسمت به صدا در میآید و در حالتی که سیگنال قطع نشود، آژیر سیستم اعلام حریق فعال خواهد شد.
پیشنهاد مطلب : سیستم اعلام حریق کانونشنال چیست و چه کاربردی دارد؟
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر (Addressable)
برخلاف سیستم اعلام حریق کانونشنال، در سیستم آدرس پذیر همه عناصر به کار گرفته شده در سامانه اعلام حریق به وسیله یک کد یا آدرس مشخص میشوند که در ادامه کنترل پنل آن قسمت یا محل وقوع آتش سوزی را مبتنی بر همان کد یا آدرس مورد شناسایی قرار میدهد. در نتیجه این عملیات، محلی که آتش سوزی از آنجا آغاز شده است، به سرعت شناسایی میشود. با این اوصاف بدیهی است که سیستم اعلام حریق آدرس پذیر، به لحاظ کیفیت فنی از سیستم هشداردهنده کانونشنال برتر است.
پیشنهاد مطلب : سیستم اعلام حریق آدرس پذیر چیست و چه کاربردی دارد؟
انواع سیستم اعلام حریق
بر اساس توضیحات مختصر و کوتاهی که ارائه دادیم، سیستم اعلام حریق اتوماتیک شامل دو نوع آدرس پذیر و کانونشنال میشود که در گام اول، وظیفه هر دو سیستم گزارش آتش سوزی است؛ اما به لحاظ ساختاری و عملکردی، سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و کانونشنال ویژگیهای متفاوتی دارند.
به صورت کلی سیستم هشداردهنده آتش آدرس پذیر کارایی بیشتر دارد و به علت مشخص کردن دقیق محل آتش سوزی میتواند گزینه بهتری محسوب شود. اما در بسیاری از مواقع سیستم اعلام حریق کانونشنال برای محل مورد نظر مناسب است و نیازی به سیستم آدرس پذیر نیست. برای همین هم افرادی که میخواهند این سیستم را در ساختمان خود نصب کنند، باید بدانند که آیا تنها سیستم اعلام حریق کانونشنال کافی است یا باید از سیستم هشداردهنده آدرس پذیر استفاده کنند؟.. به منظور دستیابی به پاسخ این سوال باید با تفاوتهای این سیستم، انواع، مزایا و معایب آنها آشنا شوید.
بررسی جامع سیستم اعلام حریق کانونشنال
سیستم اعلام حریق کانونشنال یکی از انواع سیستمها اعلام حریق است که از آن در هر مکانی که ریسک حریق و امکان آتش سوزی وجود داشته باشد، استفاده میشود. در مرحله اول خوب است به چرایی استفاده از سیستم اعلام حریق کانونشنال یا کاربرد آن بپردازیم. ما از این سیستم استفاده میکنیم چون:
- امکان شناسایی سریع و به موقع حریق در لحظات اولیه برای اعلام آن از طریق تجهیزات بصری و سمعی
- امکان فرمان به سیستم اطفاء حریق اتوماتیک
- امکان لحاظ کردن فرمان برای تجهیزات جانبی مانند قطع آسانسورها و یا کنترل توقف آنها
- امکان وصل سیستم کنترل دود، فنهای فشار مثبت و اگزاست فنها در محل پارکینگ، آتریومها، دهلیز راه پلهها و..
- امکان راهنمایی ماموران آتش نشانی به منظور شناسایی محل وقوع حریق
- امکان کنترل پردههای دود و دربهای اتوماتیک
- هشدار برای وقوع حریق به افراد خارج از ساختمان و محل قرار گرفته تحت حریق
لذا سیستم اعلام حریق کانونشنال از اهمیت بالایی برخوردار است که در پروژههای ساختمانی نقش پررنگی را برای حفظ ایمنی ایفا میکند. البته در حالت کلی سیستم اعلام حریق کانونشنال در راستای حفاظت از حریق در پروژههای کوچک مورد استفاده قرار میگیرد. نکته قابل توجه در مورد این سیستم، این است که سیم کشی آن به صورت خطی یا شعاعی است. همچنین تجهیزات کشف حریق در مدارهایی مجزا تحت عنوان زون (Zone) قرار میگیرند و در مقابل تجهیزات اعلام حریق یا هشداردهندهها نیز در مدارهای مجزا نصب میشوند.
در سیستم هشداردهنده آتش کانونشنال یا متعارف برای سیم کشی هر زون کشف حریق، تنها دو سیم مورد استفاده قرار میگیرند و همچنین، مسیر سیم کشی در این سیستمها از کنترل پنل آغاز شده و با عبور از تجهیزات در نهاییترین قطعه، مسیر به سرانجام میرسد. ناگفته نماند که در انتهای هر مسیر از یک المان نهایی خط به منظور برگشت جریان از یک قطب به قطب دیگر استفاده میشود. این المان میتواند مقاومت اهمی، دیود یا خازن باشد. البته المان مذکور انتهای خط را به طور معمول در نقشهها با EOL نمایش میدهند. خوب است بدانید که نوع المان انتهای خط هم باید توسط سازنده مشخص شود.
قابل ذکر است که تمامی تجهیزات در سیستمها کانونشنال از نوع متعارف هستند؛ همچنین که در سیستمهای هشداردهنده متعارف، هر زون یا هر ناحیه یک مسیر تجهیزات کشف حریق را شامل میشود و معمولا برای یک ساختمان که دارای چند طبقه است، هر طبقه یک زون کشف حریق به شمار میآید.
طبق استانداردهای تعریف شده برای نصب سیستم اعلام حریق کانونشنال (BS5839-pt1 Section 2 Clause 13.2) مساحت یک زون یا ناحیه باید حداکثر 2000 متر مربع باشد. از سوی دیگر مسافتی که افراد باید طی کنند تا به محل کشف حریق دست پیدا کنند نیز نباید بیش از 60 متر باشد. همچنین که اگر مساحت کل ساختمان یا یک طبقه از 300 متر کمتر باشد، یک زون میتواند بیش از یک واحد را هم در بربگیرد. البته اگر مساحت کل ساختمان در یک طبقه بیش از 300 متر باشد، هر زون یک واحد را شامل خواهد شد.
به صورت کلی استانداردهای مساحتی بسیاری برای تعریف زون در راستای نصب سیستم اعلام حریق کانونشنال وجود دارد که همگی دست به دست هم میدهند تا این سیستم تنها برای پروژههای کوچک مناسب باشد.
مزایای سیستم هشداردهنده کانونشنال
از جمله مزایای کلی سیستم اعلام حریق متعارف یا کانونشنال، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سهولت عیب یابی
- مناسب برای ساختمانهایی با مساحت کم
- هزینه مقرونبهصرفه تجهیزات
- نصب و راهاندازی آسان و سریع
- جایگزینی و تعویض راحت تجهیزات معیوب
تجهیزات مورد استفاده در سیستم اعلام حریق کانونشنال
سیستم اعلام حریق کانونشنال برای کشف و اعلام حریق، تجهیزات زیر را در برمیگیرد:
دتکتورهای دودی
کاشفهای دودی برای کشف و شناسایی دود ناشی از حریق مورد استفاده قرار میگیرند. در واقع دتکتورهای دودی بیشترین کاربرد را در میان سایر دتکتورها دارند که در انواع دتکتورهای نقطهای یونیزاسیون، دتکتورهای نقطهای فوتوالکتریک، بیم دتکتورها یا اشعهای، دتکتورهای مکنده دود یا مکشی، داکت دتکتورها و.. وجود دارند؛ هرکدام از این دتکتورها کاربرد منحصربهفردی در راستای کشف دود دارد.
دتکتورهای حرارتی
در فضاهایی که امکان نصب دتکتورهای دودی وجود نداشته باشد از دتکتورهای حرارتی استفاده میشود. همانطور که از نام این دتکتورها مشخص است، از آنها برای کشف حرارت ناشی از حریق استفاده میشود. این نوع دتکتورها نیز شامل انواع ثابت و متغیر، کابلی حرارتی و میلهای میشوند.
دتکتورهای ترکیبی
به ترکیبی از کشف دود، حرارت و گاز، دتکتورهای ترکیبی اتلاق میشود که از در آن از ترکیب دو سنسور مجزا در قالب یک دتکتور استفاده میشود. نام دیگر این دتکتورها، دتکتورهای مولتی است که در انواع ترکیبی دود و حرارت، دود و مونواکسید، حرارت و گاز، حرارت و شعله و.. طراحی و تولید میشوند.
آژیر اعلام حریق
این تجهیز وظیفه اطلاع رسانی وقوع حریق را به صورت شنیداری بر عهده دارد. به منظور شناسایی درست محل نصب آژیرها باید محاسبات انجام شود تا استانداردهای طراحی و نصب سیستمهای اعلام حریق و دیتاشیت آژیر مربوطه رعایت شوند.
شستی دستی اعلام حریق
شستی دستی هشداردهنده آتش برای اعلام حریق به صورت دستی توسط افراد حاضر در محل، طراحی شده است. نصب این تجهیز نیز طبق استانداردهای موجود باید در مکانهایی چون مجاورت دربهای خروج، کنار رمپها، گذرگاهها و.. انجام شود.
آژیر فلشر اعلام حریق
به اعلام کنندههای سمعی و بصری حریق، آژیر فلشر اعلام حریق گفته میشود که به واسطه ایجاد صدا و نور به صورت چشمک زن، حریق کشف شده از طریق دتکتورها یا شستیها اعلام میشود.
کنترل پنل اعلام حریق
کنترل پنل نقش مهمی در سیستم اعلام حریق کانونشنال دارد؛ چرا که تمامی تجهیزات کشف و اعلام حریق به این پنل متصل هستند و از آن تغذیه میکنند. همچنین که همه تجهیزات فرمان عمل یا عدم عمل را کنترل پنل اعلام حریق دریافت میکنند. این کنترل پنل باید ابتدا سیگنال شناسایی حریق را از دتکتورها بگیرد و سپس به تجهیزات اعلام حریق مانند آژیرها فرمان اتصال و فعال شدن بدهد.
استروب لایتها (فلشرها)
فلشرها به منظور اعلام وضعیت حریق در یک مکان مورد استفاده قرار میگیرند و با رنگ قرمز خود، نسبت به وقوع خطر هشدار میدهند. زمانی که فلشرها یا استروب لایتها فعال شوند، در هر ثانیه یک چشمک یا پالس میزنند.
چراغهای نمایشگر
این نوع تجهیز عمدتا در سیستمهای اعلام حریق متعارف کاربرد دارد. در ساختمانهایی که هر طبقه بیش از یک واحد داشته باشد، کنترل پنل باید مشخص کند که کدام واحد تحت حریق قرار گرفته است. لذا به وسیله چراغهای نمایشگر مشخص میشود که کدام واحد در وضعیت حریق است.
زنگ اعلام حریق
از دیگر تجهیزات مورد استفاده در سیستم اعلام حریق کانونشنال، میتوان به زنگ اعلام حریق اشاره کرد که از انواع تجهیزات شنیداری وضعیت حریق است. این تجهیز از کنترل پنل یا اطفاء حریق فرمان میگیرد.
بررسی جامع سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر به عنوان پرکاربردترین سیستم هشداردهنده آتش در دنیا شناخته میشود که اگر به هر بخش از اجزای این سیستم نگاهی بیاندازید، متوجه آدرس اختصاصی هر قسمت خواهید شد با مرکز کنترل سیستم در ارتباط است. در واقع علت نامگذاری این سیستم به عنوان سیستم آدرس پذیر نیز همین است.
در حالت کلی، روشهایی که این سیستم برای تشخیص حریق به کار میگیرد کاملا مشابه سیستم اعلام حریق اتوماتیک معمولی است، اما تفاوت اصلی این فرآیند، آدرسهای منحصربهفرد تمامی تجهیزات آن هستند که قابلیت تشخیص میدانی تمامی اجزاء را به ارمغان میآورند. به این صورت که شما میتوانید به راحتی تجهیزات اعلام حریق صفحه کنترل مرکزی را مشاهده و در نهایت شناسایی کنید.
به منظور نصب سیستم نیز طراح سیستم باید در زمان نصب، به صورت کامل مکان و آدرس مرتبط به هرکدام از تجهیزات آتش نشانی اعلام حریق در مرکز کنترل را مشخص نماید. برای همین سیستم اعلام حریق آدرس پذیر میتواند برای ساختمانهای بزرگ با مساحت زیاد کاربرد داشته باشد. در واقع آدرس پذیر بودن هر تجهیز و امکان شناسایی محل دقیق وقوع آتش سوزی است که منجر به فعالیت گسترده و موثر این سیستم در حین آتش سوزی میشود.
مزایای سیستم هشداردهنده آدرس پذیر
همانطور که گفتیم سیستم اعلام حریق آدرس پذیر میتواند بهترین سیستم هشداردهنده آتش باشد که در سطح جهان وجود دارد. برای همین کاملا بدیهی است که این سیستم مزایای زیادی را به ارمغان آورد که چند نمونه از مزایای سیستم اعلام حریق آدرس پذیر، شامل موارد زیر میشوند:
- هزینه نگهداری و تعمیر بسیار پایین
- درصد خطای بسیار کم و ناچیز
- دارای واکنش بسیار سریع
- قابل اتصال به سایر سیستمهای امنیتی و همچنین حفاظتی ساختمان
- امکان غیرفعال کردن، مولفههای میدانی در حین تعمیر اجزای سیستم
- قابلیت تنظیم به وسیله صفحه کلید
- امکان انتخاب کردن حساسیت ویژه برای هر دتکتور یا کاشف
- امکان اتصال سیستم به رایانه از طریق نرم افزار کنترل
- بروز هشدارها در طی چندین مرحله و در قالب پیش هشدارها و هشدار اصلی
- قابلیت جبران در صورت به وجود آمدن تغییرات محیطی موثر بر سنسورها
- دارای دقت بالا در راستای شناسایی تمامی مولفههای میدانی و همینطور تشخیص دقیق محل آتش سوزی
- وجود انعطاف پذیری بالا در میان روابط ورودیها و خروجی سیستمها
- قابلیت سنسورها در خصوص آزمایش و نظارت به صورت مداوم
نحوه عملکرد سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
در سیستم هشداردهنده آتش آدرس پذیر تمامی تجهیزات مانند آژیر، ورودیها و خروجیها، شستی و.. را میتوان درون یک لوپ یا همان حلقه مشاهده کنید. به گونهای که میتوان با هر لوپ حدود 10 هزار متر مربع را به دور از تعداد دتکتورها تحت پوشش قرار داد. برای زمانهایی که نمیتوانید وضعیت هر دتکتور را نسبت به نزدیک بودن به آلارم مشخص نمائید، تحت پوشش قرار دادن هر لوپ برای 10 هزار متر مربع مناسب است. لذا میتوان نتیجه گرفت که وجود اثرات محیطی مانند گرد و غبار آنطور که فکر میکنید قابل حس کردن نیست. همچنین طبق چیزی که قبلا گفتیم، هر کدام از تجهیزات سیستم اعلام حریق آدرس پذیر، آدرس مجزا و مخصوص به خود را دارند که بر روی کنترل اعلام حریق به صورت جداگانه و مجزا قابل تعریف هستند. به صورتی که کنترل پنل به وسیله همین آدرسها تمامی مولفهها را شناسایی کرده و از طریق تبادل اطلاعات، حریق صورت گرفته را اعلام میکند.
در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر، زن بندی به صورت کاملا نرم افزاری و کنترل پنل است که میتوان از چند منطقه در یک حلقه استفاده کرد. همچنین در لوپ تغذیه تبادل تجهیزات، اطلاعات و ارتباط سیگنالها بین تجهیزات و کنترل پنل مرکزی به وسیله یک جفت سیستم قابل انجام است. البته لازم به ذکر است که پروتکلها ارتباطی در هر نوع طراحی و تولید سیستم اعلام حریق آدرس پذیر متفاوت است. لذا در این سیستم باید از محصولات یک برند درون یک لوپ به کار گرفته شود. البته این امکان هم وجود دارد که برخی از تولید کنندگان به تولید تمامی اجزای اعلام حریق آدرس پذیر نپردازند.
انواع تجهیزات در سیستم هشداردهنده آتش آدرس پذیر
همانطور که اشاره شد، تجهیزات سیستم آدرس پذیر هم مانند هر سیستم اتوماتیک معمولی است که شامل دتکتور دودی، دتکتور حرارتی، دتکتور ترکیبی، شستی دستی اعلام حریق، آژیر اعلام حریق، آژیر فلشر اعلام حریق، کنترل پنل اعلام حریق آدرس پذیر، استروب لایتها، ماژولها یا رابطها، ایزولاتورها و.. میشود که همان کارایی توضیح داده شده را دارند. البته در این سیستم همواره تبادل اطلاعات بین تجهیزات کشف حریق و کنترل پنل برقرار است. انواع ماژولهایی که این سیستم دارد نیز به ترتیب زیر هستند:
- ماژولهای ورودی آدرس پذیر (Input module)
- ماژولهای خروجی آدرس پذیر (Output module)
- ماژولهای ورودی/خروجی آدرس پذیر (Input/Output module)
- ماژولهای زون مانیتور آدرس (Zone monitor module)
- ماژول کنترل آژیرهای متعارف (Sounder module)
همچنین گفتیم که نرم افزارها نقش پررنگی در عملکرد سیستم اعلام حریق آدرس پذیر ایفا میکنند. به همین ترتیب نرم افزارهای مورد استفاده در این سیستم که کاربردهای مختلفی دارند، عبارتند از:
نرم افزار کانفیگ و پروگرام لوپ (حلقه برنامه)
این نرم افزار برای مشخص کردن تعداد و نوع دستگاههای موجود بر روی هر لوپ و همچنین آدرس گذاری، اختصاص دادن خروجیها و آژیرها به ورودیها و تجهیزات کشف، زون بندی تجهیزات و.. مورد استفاده قرار میگیرد.
نرم افزار محاسبات لوپ و باتری
به منظور محاسبه حداکثر تجهیزات کشف و اعلام حریق، تعیین سطح مقطع و طول کابل و همینطور محاسبه ظرفیت باتری بک آپ، از نرم افزار محاسبات حلقه و باتری استفاده میشود.
نرم افزار مانیتورینگ گرافیکی
جهت مانیتورینگ گرافیکی پلان پروژه و تجهیزات نصب شده روی پلان از نرم افزار مانیتورینگ گرافیکی استفاده میشود که تنها در برخی از برندها موجود است.
به عنوان سخن نهایی، ایمن یار به عنوان مجری و مشاور امور ایمنی و آتش نشانی، برای خدمت رسانی به مشتریان عزیز آماده است تا علاوه بر پاسخگویی به سوالات شما، محصولات باکیفیت و ایمن خود را به معرفی برساند.